Kết thúc kỷ nguyên "hòn đảo" Ethereum: EIL sẽ tái cấu trúc các L2 rời rạc thành một "siêu máy tính" như thế nào?

Tác giả: imToken

Trong bài viết trước thuộc chuỗi Interop, chúng tôi đã giới thiệu về Open Intents Framework (OIF), nó giống như một ngôn ngữ chung, cho phép người dùng diễn đạt ý định “tôi muốn mua NFT xuyên chuỗi” và được các trình giải trên toàn mạng lắng nghe, hiểu rõ (tham khảo thêm bài viết “Khi ‘ý định’ trở thành tiêu chuẩn: OIF làm thế nào để chấm dứt sự phân mảnh xuyên chuỗi, đưa Web3 trở lại với trực giác người dùng?”).

Nhưng chỉ “nghe hiểu” thôi thì chưa đủ, còn phải “thực hiện được”, bởi sau khi ý định của bạn được phát ra, làm thế nào để tài sản di chuyển an toàn từ Base sang Arbitrum? Chuỗi đích làm sao xác minh chữ ký của bạn là hợp lệ? Ai sẽ trả phí Gas trên chuỗi đích?

Đó là lúc giai đoạn “Tăng tốc (Acceleration)” trong lộ trình tương tác Ethereum phát huy vai trò cốt lõi—lớp Tương tác Ethereum (Ethereum Interoperability Layer, gọi tắt là EIL), tại Devconnect vừa qua, đội ngũ Account Abstraction của EF cũng đã chính thức đưa EIL lên sân khấu chính.

Nói một cách đơn giản, mục tiêu của EIL rất tham vọng: Không hard fork, không thay đổi đồng thuận tầng sâu của Ethereum, nhưng mang đến trải nghiệm sử dụng các L2 “như đang ở trên cùng một chuỗi”.

I. EIL thực chất là gì?

Thực ra để hiểu EIL, điều quan trọng là đừng bị từ “Layer” đánh lừa, bởi EIL không phải một blockchain mới, cũng không phải một cầu xuyên chuỗi truyền thống.

Bản chất, nó là một bộ tiêu chuẩn và khung làm việc, kết hợp khả năng “Account Abstraction (ERC-4337)” với “Truyền thông điệp xuyên chuỗi”, xây dựng nên một môi trường thực thi hợp nhất ảo.

Hiện tại trong hệ sinh thái Ethereum, mỗi L2 là một hòn đảo biệt lập, ví dụ tài khoản (EOA) của bạn trên Optimism và trên Arbitrum tuy có cùng địa chỉ, nhưng trạng thái hoàn toàn tách biệt:

• Chữ ký trên chuỗi A, chuỗi B không thể xác minh trực tiếp.
• Tài sản trên chuỗi A, chuỗi B cũng không nhìn thấy.

EIL cố gắng phá vỡ sự biệt lập này thông qua hai thành phần cốt lõi:

• Tài khoản thông minh dựa trên ERC-4337: Tận dụng năng lực Account Abstraction, tách rời logic tài khoản người dùng khỏi khóa; cơ chế Paymaster (đại diện thanh toán) xử lý bài toán không có Gas trên chuỗi đích; Key Manager (quản lý khoá) đồng bộ trạng thái đa chuỗi.
• Lớp truyền thông điệp tối thiểu hóa niềm tin: Xây dựng bộ tiêu chuẩn để UserOp (đối tượng thao tác người dùng) được đóng gói, chuyển qua cầu chính thức của Rollup hoặc bằng chứng light client, truyền an toàn sang chuỗi khác.

Hình dung đơn giản, trước đây chuyển tài sản xuyên chuỗi giống như ra nước ngoài: phải đổi tiền (chuyển tài sản), xin visa (ủy quyền lại), làm theo luật giao thông địa phương (mua Gas trên chuỗi đích). Nhưng thời EIL, nó giống như dùng thẻ Visa:

Dù ở quốc gia nào, chỉ cần quẹt thẻ một lần (ký tên), mạng lưới ngân hàng (EIL) tự động xử lý chuyển đổi tiền tệ, thanh toán và xác minh, bạn không cảm nhận biên giới tồn tại.

Đề xuất EIL của đội ngũ Account Abstraction thuộc Ethereum Foundation vẽ ra viễn cảnh đó: Người dùng chỉ cần một chữ ký, hoàn thành giao dịch xuyên chuỗi, không phụ thuộc vào relay tập trung, không tăng giả định tin cậy mới, có thể gửi trực tiếp từ ví và thanh toán tức thì giữa các L2 khác nhau.

Đây thực chất rất gần với trạng thái tối thượng của “Account Abstraction”: So với thao tác phân mảnh, rào cản cao hiện nay, trải nghiệm này sẽ giúp người dùng tự động tạo tài khoản, quản lý khóa riêng và xử lý giao dịch xuyên chuỗi phức tạp.

Đặc biệt, tính năng Account Abstraction gốc (AA) biến mọi tài khoản thành tài khoản thông minh, người dùng không cần quan tâm phí Gas (thậm chí có thể không biết Gas tồn tại), tập trung vào trải nghiệm và quản lý tài sản.

II. Từ “xuyên chuỗi” đến “Abstract hóa chuỗi”—chuyển đổi mô hình

Nếu EIL được triển khai thực sự, rất có thể nó sẽ khai thông “dặm cuối cùng” cho việc ứng dụng Web3 quy mô lớn. Đây là bước chuyển Ethereum từ cạnh tranh đa chuỗi sang hợp nhất trừu tượng hóa chuỗi, giải quyết các vấn đề đau đầu nhất cho người dùng và lập trình viên.

Trước hết, với người dùng—“trải nghiệm đơn chuỗi” thực sự.

Nói ngắn gọn, dưới khung EIL, người dùng không cần chuyển mạng thủ công. Ví dụ, tiền của bạn ở Base nhưng muốn chơi game trên Arbitrum, chỉ cần bấm start trong game, ví bật khung ký tên, bạn ký xong là game bắt đầu.

Ở hậu trường, EIL sẽ tự động đóng gói UserOp ở Base, truyền qua lớp thông điệp sang Arbitrum, Paymaster trung gian trả giúp Gas và phí vào game—với bạn, nó mượt như chơi game ngay trên Base vậy.

Thứ hai, về mặt bảo mật, chấm dứt rủi ro điểm yếu của multisig bridge truyền thống.

Vì cầu xuyên chuỗi truyền thống dựa vào nhóm xác thực bên ngoài (multisig), nếu bị tấn công thì hàng tỷ USD tài sản gặp nguy hiểm. EIL nhấn mạnh “tối thiểu hóa niềm tin”, ưu tiên sử dụng bảo mật nội tại của L2 (ví dụ bằng chứng lưu trữ Storage Proofs) để xác minh thông điệp xuyên chuỗi, thay vì phụ thuộc bên thứ ba, đồng nghĩa chỉ cần Ethereum mainnet an toàn thì giao tiếp xuyên chuỗi cũng an toàn tương đối.

Cuối cùng, với lập trình viên, EIL mang lại tiêu chuẩn tài khoản hợp nhất. Hiện nếu một DApp muốn đa chuỗi, nhà phát triển phải duy trì nhiều logic khác nhau. EIL cho phép giả định người dùng sở hữu tài khoản toàn chuỗi, chỉ cần xây dựng giao diện theo ERC-4337, tự nhiên hỗ trợ người dùng toàn chuỗi, không cần quan tâm tiền của họ ở chuỗi nào.

Tuy nhiên, để đạt được viễn cảnh này, vẫn còn thách thức kỹ thuật lớn: Làm sao hàng trăm triệu người dùng EOA hiện tại cũng tận hưởng được trải nghiệm này? (Tham khảo thêm: “Từ EOA đến Account Abstraction: Bước nhảy tiếp theo của Web3 sẽ diễn ra trong ‘hệ thống tài khoản’?”)

Việc chuyển từ EOA sang AA đòi hỏi người dùng chuyển tài sản sang địa chỉ mới—quá bất tiện. Do đó, Vitalik Buterin đã đề xuất EIP-7702, khéo léo giải quyết tranh cãi tương thích giữa ba đề xuất trước (EIP-4337, EIP-3074, EIP-5003), làm một điều tuyệt vời: Cho phép EOA hiện tại tạm thời “biến thành” tài khoản hợp đồng thông minh trong quá trình giao dịch.

Đề xuất này nghĩa là bạn không cần đăng ký ví mới, không cần chuyển tài sản từ ví imToken hiện tại sang địa chỉ AA mới, mà thông qua EIP-7702, tài khoản cũ của bạn tạm thời có năng lực hợp đồng thông minh (ví dụ cấp quyền hàng loạt, trả Gas hộ, thao tác nguyên tử xuyên chuỗi), sau giao dịch lại trở về EOA truyền thống với khả năng tương thích cao.

III. Triển khai EIL và tương lai

So với OIF được cộng đồng cùng xây dựng “từ dưới lên”, EIL mang màu sắc chính thức rõ rệt, do đội ngũ Account Abstraction của EF (đơn vị xây dựng ERC-4337) chủ đạo thúc đẩy.

Cụ thể, tiến độ hiện tại tập trung vào ba hướng then chốt sau:

• Mở rộng đa chuỗi cho ERC-4337: Cộng đồng đang nghiên cứu mở rộng cấu trúc UserOp của ERC-4337 để chứa thông tin cross-chain như chain ID đích—bước đầu giúp tài khoản thông minh có “thiên lý nhãn”.
• Phối hợp cùng ERC-7702: Khi EIP-7702 (cho phép EOA sở hữu năng lực tài khoản thông minh) được thúc đẩy, người dùng EOA thông thường cũng có thể tiếp cận EIL mượt mà, giảm mạnh rào cản sử dụng.
• Chuẩn hóa giao diện thông điệp: Tương tự OIF chuẩn hóa ý định ở tầng ứng dụng, EIL thúc đẩy chuẩn hóa thông điệp cơ sở hạ tầng. Optimism với Superchain, Polygon với AggLayer và ZKsync với Elastic Chain đều đang khám phá tương tác nội bộ, còn EIL hướng tới kết nối xuyên các hệ sinh thái dị biệt, xây dựng lớp thông điệp dùng chung toàn mạng.

Điều thú vị hơn là, tầm nhìn của EIL không dừng lại ở “kết nối”, mà còn bổ sung năng lực nền tảng quan trọng khác: quyền riêng tư.

Nếu EIP-7702 và AA giải quyết “khả năng tiếp cận”, thì Kohaku Privacy Framework mà Vitalik công bố tại Devconnect có thể là mảnh ghép tiếp theo của EIL, cũng phù hợp với một trụ cột khác trong “Tuyên ngôn không cần tin cậy”—chống kiểm duyệt.

Tại Devconnect, Vitalik khẳng định “Quyền riêng tư là tự do”, đồng thời nhấn mạnh Ethereum đang tiến tới nâng cấp quyền riêng tư, hướng đến cung cấp quyền riêng tư và an ninh thực tế. Ethereum Foundation đã thành lập đội ngũ quyền riêng tư gồm 47 nhà nghiên cứu, kỹ sư, nhà mật mã học, đặt mục tiêu đưa quyền riêng tư thành “tính năng cấp một” của Ethereum.

Điều này đồng nghĩa trong tương lai, bảo vệ quyền riêng tư không còn là plugin tùy chọn, mà thành năng lực nền tảng tự nhiên như chuyển tiền. Kohaku framework ra đời để hiện thực hóa tầm nhìn này—về bản chất, Kohaku sử dụng public key của bạn tạo một địa chỉ ẩn tạm thời (Stealth Addresses), giúp bạn thực hiện thao tác riêng tư mà không tiết lộ liên kết với ví chính.

Với thiết kế này, tài khoản AA tương lai không chỉ là công cụ quản lý tài sản, mà còn là lá chắn quyền riêng tư.

Bằng cách tích hợp các giao thức như Railgun, Privacy Pools, tài khoản AA cho phép người dùng vừa bảo vệ riêng tư giao dịch, vừa cung cấp “bằng chứng trong sạch” để tuân thủ, giúp bất cứ ai chứng minh nguồn tiền không phạm pháp mà vẫn không tiết lộ đường đi của tài sản.

Như vậy, bức tranh tổng thể của lộ trình tương tác Ethereum đã rõ ràng:

• OIF (Khung ý định): Để tầng ứng dụng “nghe hiểu” nhu cầu người dùng;
• EIL (Lớp tương tác): Trải thảm thực thi ở tầng cơ sở hạ tầng.

Đây có lẽ cũng là thông điệp Ethereum Foundation muốn gửi gắm: Ethereum không nên chỉ là tập hợp rời rạc các L2, mà là một siêu máy tính thống nhất, khổng lồ.

Tương lai, khi EIL thực sự thành hiện thực, có thể chúng ta không còn phải giải thích cho người mới về khái niệm L2 hay cầu xuyên chuỗi nữa—lúc đó, bạn chỉ thấy tài sản, không còn khoảng cách giữa các chuỗi.