IMF phát cảnh báo: Sự phân mảnh trong quản lý stablecoin đã trở thành “rào cản” đối với tài chính toàn cầu

Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) vừa công bố báo cáo mới nhất, đưa ra cảnh báo nghiêm khắc đối với thị trường stablecoin toàn cầu. Báo cáo chỉ ra rằng, các khung pháp lý riêng biệt của các nền kinh tế lớn như EU, Nhật Bản… đã tạo nên những “miếng vá” quản lý nguy hiểm. Điều này không chỉ đe dọa sự ổn định tài chính toàn cầu, làm suy yếu hiệu quả giám sát mà còn trở thành “rào cản” cho phát triển thanh toán xuyên biên giới hiệu quả. IMF nhấn mạnh đặc biệt rằng, thị trường stablecoin với quy mô đã vượt 300 tỷ USD đang lưu chuyển xuyên biên giới với tốc độ vượt xa khả năng theo dõi của cơ quan quản lý, đồng thời lần đầu công bố bộ hướng dẫn chính sách toàn cầu nhằm giảm thiểu tình trạng phân mảnh. Động thái này đánh dấu sự nhận thức về rủi ro hệ thống của stablecoin đã đạt đến tầm cao mới trong các tổ chức giám sát tài chính hàng đầu thế giới.

“Miếng vá” quản lý trở thành chướng ngại của thanh toán toàn cầu như thế nào

Trong báo cáo mang tên “Hiểu về stablecoin”, IMF phân tích sâu thực trạng quản lý tại các nền kinh tế lớn như Mỹ, Anh, EU và Nhật Bản, đi đến một kết luận đáng lo ngại: Con đường quản lý của các quốc gia rất khác nhau, tạo thành một “miếng vá” hỗn loạn. Một số quốc gia coi stablecoin là chứng khoán, một số khác xếp vào công cụ thanh toán, có nơi chỉ cho phép ngân hàng phát hành stablecoin, còn nhiều nơi khác lại để phần lớn thị trường rơi vào khoảng trống pháp lý. Cục diện “mạnh ai nấy làm” này đã tạo ra mâu thuẫn cốt lõi hiện nay.

Sự phân mảnh này dẫn đến hậu quả nghiêm trọng: tốc độ lưu chuyển xuyên biên giới của stablecoin đã vượt qua khả năng theo dõi của cơ quan quản lý. Các nhà phát hành có thể chọn hoạt động ở khu vực pháp lý nới lỏng, đồng thời cung cấp dịch vụ cho người dùng ở các thị trường quản lý nghiêm ngặt. Mô hình này hạn chế nghiêm trọng khả năng giám sát tình trạng dự trữ, cơ chế mua lại, quản lý thanh khoản và kiểm soát chống rửa tiền. IMF cảnh báo rằng, điều này thực chất tạo ra “lỗ hổng tận dụng pháp lý” và làm suy giảm hiệu quả giám sát toàn cầu.

Ngoài sự không đồng nhất về quy tắc, phân mảnh về công nghệ cũng là vấn đề không thể bỏ qua. Báo cáo chỉ ra, stablecoin ngày càng hoạt động trên các blockchain và sàn giao dịch khác nhau, vốn không phải lúc nào cũng tương tác được với nhau. Thiếu chuẩn kỹ thuật phối hợp làm tăng chi phí giao dịch, cản trở phát triển lành mạnh của thị trường và tạo rào cản cho xây dựng hệ thống thanh toán toàn cầu hiệu quả. Sự khác biệt trong quy định quản lý giữa các quốc gia càng khiến việc sử dụng và thanh toán xuyên biên giới trở nên phức tạp. Chúng ta đang đối mặt một nghịch lý: đổi mới công nghệ đang thúc đẩy thế giới hội nhập nhanh chóng, trong khi chuẩn quản lý và công nghệ lại tạo ra những rào cản mới.

Vượt ra ngoài rủi ro thị trường: Tác động đến chủ quyền tiền tệ và ổn định tài chính

Khi nhìn ở tầm vĩ mô, thách thức từ stablecoin còn sâu rộng hơn nhiều so với “tận dụng pháp lý”. Hiện tại, thị trường stablecoin bị chi phối bởi các token định giá bằng USD như USDT, USDC, với lượng tài sản dự trữ khổng lồ đã gắn chặt thị trường số với hệ thống tài chính truyền thống. IMF chỉ ra, khoảng 40% dự trữ của USDC và khoảng 75% dự trữ của USDT được đầu tư vào trái phiếu kho bạc Mỹ ngắn hạn. Sự gắn kết sâu sắc này là con dao hai lưỡi.

Một mặt, nó tăng cường sự bảo chứng tín nhiệm cho stablecoin; mặt khác, cũng tạo ra kênh truyền dẫn rủi ro trực tiếp. Việc mua lại quy mô lớn có thể buộc các nhà phát hành stablecoin phải nhanh chóng bán tháo trái phiếu kho bạc Mỹ và tài sản repo, có thể gây xáo trộn thị trường tài trợ ngắn hạn – vốn rất quan trọng cho truyền dẫn chính sách tiền tệ. Đáng chú ý hơn, mối liên kết ngày càng chặt giữa nhà phát hành stablecoin, ngân hàng, tổ chức lưu ký, sàn giao dịch tiền mã hóa và các quỹ đầu tư, làm tăng khả năng rủi ro thị trường số lan sang hệ thống tài chính rộng lớn hơn (hay còn gọi là “lây lan”).

Đối với các nước không phát hành tiền dự trữ, rủi ro lại nằm ở chủ quyền tiền tệ. Việc sử dụng rộng rãi stablecoin ngoại tệ (chủ yếu là stablecoin USD) có thể làm suy yếu hiệu lực chính sách tiền tệ quốc gia, giảm nhu cầu đối với đồng nội tệ và thúc đẩy quá trình “đô la hóa số” nhanh hơn. Ngoài ra, nhờ ví không lưu ký và các nền tảng offshore, stablecoin còn giúp việc né tránh kiểm soát vốn trở nên dễ dàng hơn. Điều này tạo ra thách thức nghiêm trọng và đặc thù cho sự ổn định tài chính ở các thị trường mới nổi và đang phát triển.

Cơ cấu dự trữ stablecoin chủ yếu & số liệu thị trường quan trọng

Quy mô thị trường toàn cầu: hơn 300 tỷ USD

Đồng tiền chủ đạo: USDT và USDC chiếm phần lớn thị phần

Dự trữ USDC: khoảng 40% là trái phiếu kho bạc Mỹ ngắn hạn

Dự trữ USDT: khoảng 75% là trái phiếu kho bạc Mỹ ngắn hạn, khoảng 5% là Bitcoin

Liên kết rủi ro: Dự trữ tập trung cao vào thị trường nợ chính phủ Mỹ, gắn chặt với hệ thống tài chính truyền thống

Đơn thuốc của IMF: Khung quản lý thống nhất & nguyên tắc “hoạt động giống nhau, rủi ro giống nhau”

Đối diện bức tranh rủi ro phức tạp, IMF không chỉ “phá vỡ” mà còn “xây dựng”. Một trong những kết quả then chốt của báo cáo lần này, là đưa ra bộ hướng dẫn chính sách toàn cầu nhằm giảm phân mảnh. IMF kêu gọi các nước phối hợp định nghĩa stablecoin, xây dựng quy tắc dự trữ tài sản nhất quán và chia sẻ khung giám sát xuyên biên giới. Ý tưởng cốt lõi là, bất kể chủ thể phát hành là ngân hàng, công ty công nghệ tài chính hay nền tảng crypto, đều phải tuân thủ nguyên tắc “hoạt động giống nhau, rủi ro giống nhau, quản lý giống nhau”.

Ở cấp độ thực thi, IMF đưa ra khuyến nghị rõ ràng và nghiêm ngặt. Trước hết, stablecoin chỉ nên được bảo chứng bằng tài sản thanh khoản chất lượng cao (như trái phiếu chính phủ ngắn hạn), đồng thời áp đặt giới hạn chặt chẽ với các tài sản rủi ro. Thứ hai, nhà phát hành phải đảm bảo khả năng mua lại đầy đủ mệnh giá 1:1 bất cứ lúc nào khi được yêu cầu. Hai khuyến nghị này đi thẳng vào gốc rễ của sự ổn định giá trị stablecoin, nhằm loại bỏ tận gốc nguy cơ sụp đổ do thiếu dự trữ hoặc bị rút tiền hàng loạt.

Ngoài ra, hướng dẫn mới còn bao gồm việc tăng cường phối hợp quốc tế về thực thi chống rửa tiền, cấp phép và giám sát các cấu trúc stablecoin toàn cầu lớn. Gói giải pháp này có thể xem như “bản vẽ tiêu chuẩn tối thiểu” cho quản lý stablecoin trên toàn cầu. Nó đánh dấu nỗ lực của những tổ chức tài chính quốc tế truyền thống như IMF trong việc đưa tiền mã hóa, đặc biệt là stablecoin có tính hệ thống, vào khuôn khổ quản trị và phòng ngừa rủi ro tài chính toàn cầu quen thuộc. Việc các nền kinh tế lớn có chấp thuận hay không sẽ là tâm điểm theo dõi tiếp theo.

Toàn cảnh động thái quản lý toàn cầu: Từ cảnh báo của ECB đến thực tiễn MiCA

Cảnh báo của IMF không phải là vô căn cứ mà là sự đáp lại tập trung trước mối quan tâm quản lý ngày càng nóng lên trên toàn cầu. Ở châu Âu, dù stablecoin chưa có dấu ấn trực tiếp lớn trong khu vực đồng Euro, Ngân hàng Trung ương châu Âu đã cảnh báo, do liên kết ngày càng chặt với thị trường trái phiếu Mỹ, stablecoin đã tạo ra rủi ro lan tỏa. Ủy ban Rủi ro Hệ thống châu Âu cũng đã khẩn cấp kêu gọi xây dựng các biện pháp phòng vệ với cấu trúc stablecoin xuyên biên giới trong khuôn khổ MiCA của EU.

Chuyển sang châu Á, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc đã sớm coi stablecoin là mối đe dọa với sự ổn định tài chính và chủ quyền tiền tệ. Ở Anh, Ngân hàng Trung ương Anh và các nhà quản lý thuộc Ủy ban Basel đang rà soát lại việc ngân hàng cần nắm giữ vốn như thế nào để đối phó với rủi ro từ stablecoin khi phạm vi sử dụng mở rộng. Những diễn biến này cho thấy rõ, các khu vực pháp lý lớn trên toàn cầu đều nhận thức được tác động hệ thống tiềm tàng của stablecoin và đã bắt đầu chủ động lên kế hoạch đối phó.

Có thể nói, chúng ta đang ở ngã rẽ quan trọng về quản lý. Những thử nghiệm quản lý khác biệt mà các nước tiến hành dựa trên đặc điểm hệ thống tài chính và khẩu vị rủi ro riêng vừa là sự khám phá cần thiết, vừa vô tình tạo ra “phân mảnh” như IMF cảnh báo. Trong vài năm tới, liệu thế giới sẽ tiến tới “hội tụ” dưới sự thúc đẩy của IMF và các tổ chức quốc tế, hay sẽ hình thành các “cụm quản lý” khác biệt do các nền kinh tế lớn dẫn dắt – đây sẽ là yếu tố quyết định diện mạo cuối cùng của thị trường tài chính số, đặc biệt là stablecoin. Đối với các bên tham gia ngành, hiểu và dự đoán được lộ trình tiến hóa quản lý này sẽ quan trọng hơn nhiều việc theo dõi biến động thị trường ngắn hạn.