Tại một hội nghị tài chính ở Dubai năm 2025, đã xảy ra một chuyện khá mỉa mai.

Có người hỏi Peter Schiff, một người hâm mộ vàng cuồng nhiệt: "Thanh vàng trong tay ông có thật không?" Vị đại gia này sững lại một chút, rồi nói: "Tôi cũng không chắc lắm."

Câu trả lời này còn thuyết phục hơn bất kỳ phân tích lý thuyết nào — khi bạn nắm giữ một loại “tiền tệ cứng”, nhưng lại không thể ngay lập tức chứng minh thật giả của nó, vậy liệu độ tin cậy của tài sản đó có nên được đặt dấu hỏi không?

**Tình thế khó xử khi xác minh vàng**

Hiệp hội Thị trường Vàng bạc London từng đưa ra một sự thật phũ phàng: Muốn xác nhận 100% vàng thật hay giả? Chỉ có một cách — nấu chảy hoàn toàn rồi kiểm tra bằng phương pháp lửa.

Điều này giống như bạn phải đốt nhà trước, mới chứng minh đó là nhà mình. Thật nực cười đúng không?

Tệ hơn nữa, dữ liệu thị trường cho thấy 5% đến 10% vàng vật chất toàn cầu có nguy cơ bị làm giả. Mỗi giao dịch vàng đều là một canh bạc: nhà khai thác không lừa bạn, vận chuyển không tráo hàng, tổ chức giám định đáng tin, kho bảo quản an toàn... Chỉ cần một mắt xích trong chuỗi niềm tin này có vấn đề, “vàng” trong tay bạn có khi chỉ là thỏi tungsten mạ vàng.

Chi phí duy trì hệ thống niềm tin này cao đến mức khó tin. Thiết bị kiểm tra chuyên dụng có giá hàng trăm triệu, xe bọc thép vận chuyển, tiền thuê kho bảo hiểm, phí giao dịch xuyên biên giới... Tất cả cuối cùng đều do người sở hữu chi trả. Ngay cả khi bỏ ra số tiền lớn để kiểm tra, những thỏi tungsten mạ vàng tinh vi vẫn có thể qua mặt các thiết bị thông thường.

Cuối cùng, trừ khi bạn chấp nhận phá hủy thỏi vàng để nấu chảy kiểm nghiệm, bằng không sẽ không bao giờ hoàn toàn yên tâm.

Nghịch lý "phải hủy rồi mới xác minh" này phơi bày điểm yếu chí mạng của tài sản vật chất trong hệ thống tài chính hiện đại — khi chi phí niềm tin quá cao, phải liên tục bổ sung các tổ chức trung gian, hiệu quả của nó như một vật mang giá trị đã giảm mạnh.